In Nederland zijn er heel wat diensten en professionals die u kunnen helpen wanneer u informatie nodig heeft over gezondheid, u een gezondheidsprobleem heeft of u zich in een noodsituatie bevindt. Waar u terecht kunt, hangt af van waar u verblijft en van uw verblijfsstatus.
Als u ziek bent gaat u in Nederland altijd eerst naar de huisarts. Naast de huisarts zijn er in Nederland gespecialiseerde artsen, bijvoorbeeld in het ziekenhuis. Zij weten veel van één deel van het lichaam, bijvoorbeeld hart of longen, of van een bepaalde ziekte. Naast de huisartsen en de artsen in het ziekenhuis, kunt u in Nederland ook terecht bij een tandarts, opticien, fysiotherapeut, verloskundige, verpleegtehuis, instelling voor jeugdzorg of de GGD. Voor niet-medische zorg, zoals praktische of psychosociale hulp en ondersteuning kunt u terecht bij organisaties voor maatschappelijk werk.
Verblijf in Asielzoekerscentrum (AZC)
Het AZC biedt medische zorg aan alle asielzoekers die in een opvangcentrum verblijven, ongeacht hun verblijfsstatus. Zij kunnen in het AZC naar de huisarts, verloskundige, jeugdgezondheidszorg en verwezen worden naar een ziekenhuis. Asielzoekers hebben recht op dezelfde medische zorg als Nederlanders, zijn hiervoor gratis verzekerd en hoeven niets te betalen. Ook veel tandheelkundige behandelingen worden voor jongeren tot 18 jaar vergoed. Voor volwassenen is deze vergoeding maximaal € 250 per jaar.
Alle asielzoekers kunnen met een medisch probleem of vraag terecht op het inloopspreekuur in de opvanglocatie. Het eerste gesprek is vaak met de praktijkassistent. De praktijkassistent kijkt of u langs een verpleegkundige of huisarts moet gaan. De praktijkassistent maakt dan een afspraak voor u. Het kan ook dat u doorverwezen wordt naar het ziekenhuis.
Verblijf in gemeenten (statushouders)
Zodra een asielzoeker een verblijfsvergunning krijgt, bent u een statushouder. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) koppelt u aan een gemeente. Na verhuizing naar de gemeente moet u zich in schrijven bij een zorgverzekering. In veel gemeenten is dit collectief geregeld. Daarna kan u zich aanmelden bij een huisarts. U betaalt zelf de premies en het eigen risico, en soms ook eigen bijdragen in kosten medicijnen of behandeling.
Wat moet ik doen als ik geen verblijfsvergunning heb?
Iedereen die langer dan drie maanden in Nederland verblijft zonder een geldige verblijfsvergunning is ‘ongedocumenteerd’. Ongedocumenteerden kunnen zich niet verzekeren tegen ziektekosten, maar hebben wel recht op medisch noodzakelijke zorg.
Wat is medisch noodzakelijke zorg?
Het recht op gezondheidszorg is een basisrecht voor iedereen, ook voor mensen zonder verblijfsvergunning. Het recht op ‘medisch noodzakelijke zorg’ ligt vast in de wet. Medisch noodzakelijke zorg is zorg die passend is zoals die in Nederland gegeven moet worden. Zo krijgen mensen zonder verblijfsvergunning ook toegang tot gezondheidszorg.
Een dokter beslist of de medische hulp al dan niet noodzakelijk is. Medisch noodzakelijke zorg is meer dan de zorg waarvoor u naar de spoedafdeling van een ziekenhuis zou gaan. Deze hulp kan zowel een behandeling als preventieve zorg zijn, in een ziekenhuis of bij een dokter. Het gaat in principe om noodzakelijke, en passende zorg. Dit kan ook een consultatie voor anticonceptie of een abortus zijn.
De dokter en andere zorgverleners zijn wettelijk verplicht om uw privacy te respecteren en informatie over u vertrouwelijk te behandelen.
Als u de kosten van de zorg niet kunt betalen, kan de dokter of zorgverlener het geld declareren bij het Centraal Administratie kantoor (CAK). Sommige ziekenhuizen en apotheken hebben ook contracten afgesloten met het CAK. Vraag aan uw huisarts naar welk specifiek ziekenhuis of welke apotheek u kunt gaan.
Wat moet ik doen om 'medisch noodzakelijke zorg' te krijgen?
Woont u in Nederland zonder geldige verblijfspapieren en zonder zorgverzekering, dan hebt u recht op medisch noodzakelijke zorg. Voor zorg die niet levensbedreigend is neemt u contact op met een huisarts of huisartsenpost (in de avond of het weekend) in uw eigen woongebied. Voor verdere onderzoeken kan de huisarts u verwijzen naar een specialist in het ziekenhuis. Hiervoor krijgt u dan een verwijsbrief mee.
In geval van ongelukken of levensbedreigende situaties kunt u naar een spoedeisende hulpafdeling van een ziekenhuis. Elk ziekenhuis heeft zo’n afdeling, een verwijsbrief is niet nodig. Als u een ambulance nodig heeft, bel dan gratis met 112.
Wat zijn mijn rechten als ik een verblijfsvergunning heb?
Als u een verblijfsvergunning heeft, maar nog wel in één van de AZC's verblijft, dan kunt u gebruik maken van de gezondheidszorg in de opvanglocatie.
Wanneer u vanuit het AZC verhuist naar een gemeente, en u zich aangemeld heeft bij een zorgverzekeraar, ontvangt u een zorgpas. U en kunt u dan gebruik maken van de zorg in uw gemeente, en zich bijvoorbeeld inschrijven bij een huisarts.
Wat als een zorgverlener mijn taal niet spreekt?
Tijdens het verblijf in het asielzoekerscentrum zijn tolken beschikbaar voor het contact met zorgverleners.
Wat kunt u doen als u statushouder bent en in de gemeente woont en een tolk nodig heeft bij een bezoek aan een huisarts of het ziekenhuis? De tolkenvergoeding wordt dan betaald door de zorginstelling. De zorginstelling (huisarts, het ziekenhuis of een andere zorgverleningsinstelling) heeft hiervoor meestal een speciale regeling voor met een tolk of vertaalcentrum.
Als statushouder hebt u recht op een telefonische tolk wanneer u voor een consult of behandeling bij de huisarts komt. Dit recht heeft u tot 6 maanden na het moment van inschrijven bij de gemeente. Tot 1 mei 2019 geldt er een speciale regeling waarmee huisartsen een telefonische tolkdienst kunnen aanvragen voor gesprekken met statushouders.
Het is belangrijk te weten dat de tolk:
- gebonden is aan het beroepsgeheim;
- in de eerste persoon ('ik') zal spreken;
- neutraal is en alles vertaalt zonder informatie toe te voegen, te wijzigen of weg te laten;
- gratis is voor de patiënt.
